1. Dünya Savaşı yıllarına ait bazıları ''gizli'' ibareli bazıları ise kriptolu 4 bin 221 belge Ankara'daki bit pazarında bulundu. Belgeler arasında ABD'nin 31. Başkanı Herbert Hoover ile İspanya Kralı 13. Alfonso'ya ait olanlar dikkati çekiyor.

Yaklaşık 8,5 milyon kişinin yaşamını yitirdiği 1. Dünya Savaşı, insanlık tarihinin en kanlı dönemlerinden biri olarak tarihteki yerini almışken, savaşın kaderini etkileyen birçok olay hala gizemini koruyor.

O dönem perde arkasında yaşananları çok sayıda kişi merak ededursun, dönem dönem ortaya çıkan savaş yıllarına ait belgelere bir yenisi daha eklendi.

Koleksiyoner Fuat Köksal'ın Ankara'daki bit pazarında bulduğu belgeler, 1. Dünya Savaşı yıllarının saklı kalmış yanına ışık tutuyor. Köksal, aradan zaman geçmesine rağmen belgelerin Türkiye'de çıkmasının halen şaşkınlığını yaşadığını söyledi.

Yaklaşık 2 yıl önce bit pazarında balyalanmış kağıtları karıştırdığında bir belgenin dikkatini çektiğini aktaran Köksal, belgelere sahip olma sürecini şöyle anlattı: ''İspanyolca el yazısıyla yazılmış ve üzerinden '1915' yazan kağıdı gördüğümde zaten neyle karşı karşıya olduğumu anladım. Yığını biraz daha karıştırdığımda telgrafları fark ettim ve hemen bütün balyaları satın aldım. Belgeleri incelemeye başladığımda karşıma sürekli 'Marques de Villalobar' ismi çıkmaya başladı. Bu kişinin kim olduğunu araştırdığımda ise 1. Dünya Savaşı yıllarında İspanya'nın Belçika büyükelçiliğini yapan önemli bir devlet adamı olduğunu öğrendim. Fotoğrafları, şahsına yazılmış mektuplar ve resmi yazışmalar ile özel belgelerin olmasıyla da arşivin Villalobar'a ait olduğu netlik kazandı.''


SAVAŞIN SEYRİ BU KRİPTOLARDA
Belgelerin tamamına yakınının 1. Dünya Savaşı yıllarında Almanya'nın Belçika'yı işgal ettiği döneme ait olduğunu belirten Köksal, şu bilgileri verdi: ''Toplam olarak 4 bin 221 belge var. Aralarından 'gizli' ibareli yazışmalar, kriptolu telgraflar, resmi sözleşmeler, gazeteler ve afişler bulunuyor. Mesela en dikkati çekenler, o dönem Avrupa'da görev yapan ama daha sonra ABD'nin 31. Başkanı seçilen Herbert Hoover ile İspanya Kralı 13. Alfonso'ya ait olanlar. Ayrıca, Villalobar'a ait 60 civarında kriptolu ya da kısmen şifrelendirilmiş telgraf ve el yazısı belge var. Bunlar, dönemim şifreleme teknikleriyle ilgili bilgi vermesinin yanında, savaşın seyri ve perde arkasında yaşananlar açısında da ayrıca önemli.''


GİZLİ BASILAN ASIRLIK GAZETE
Köksal, arşivdeki belgeleri önem sırasına koymakta zorlandığını, her belgenin kendi alanında ayrı bir değere ve öneme sahip olduğunu dile getirerek, şöyle devam etti:

''Mesela İspanya ve sömürgelerine adanmış 1911'e ait bir sanat festivalinin, B. Briones adlı ressam tarafından sulu boya tekniğiyle Villalobar'ın portresinin de eklendiği bir program var ki sanat değeri tartışılmaz. Onun dışında 1915'te yayın hayatına başlayan ve bugün 96. yılını kutlayan Belçika'nın yüksek tirajlı gazetelerinden 'La Libre Belgique''nin ilk 69 sayısı. Savaş ve işgal yüzünden o dönem gizlice çıkarılan bu gazetenin ilk sayıları bulmak neredeyse imkansız. Öyle tahmin ediyorum ki bu sayılar 'La Libre Belgique'nin arşivinde bile yok.''


ÇÖZÜLEMEYEN BİRÇOK BELGE VAR
Belgelerin çoğunun İspanyolca ve el yazısı olmasının deşifre edilmelerini zorlaştırdığını belirten Köksal, ''2 yıldır belgelerin incelemesi ve tasnifiyle uğraştım ama çözemediğim birçok belge var. Tarihçilerin incelemesi gerekir. Çünkü ben bir belgeyi elime aldığımda parçayı görüyorum. Onlar dönemi ve şartları bildikleri için o parçanın bütündeki yerini ve önemini daha iyi bilebilirler. Benim üzerinde durmadığım bazı belgeler tarihçilerin incelemesinin ardından belki ezberleri bozabilir. 4 bin 221 belge arasında bu potansiyeli görüyorum'' diye konuştu.


ARŞİVDEKİ DİĞER ÖNEMLİ BELGELER
*İspanya Hükümet Başkanı Manuel Garcia Prieto'ya ait 70 civarında tamamı imzalı belge.

*1910 Portekiz Devrimine ait ''gizli'' ibareli belgeler ile afiş ve yazışmalar.

*Amerika'nın Brüksel Büyükelçisi Brand (Marka) Whitlock'a ait hepsi imzalı 30 kadar belge.

*İngiliz yazar Marie Corelli'nin 1. Dünya Savaşı sırasında açlık çeken Belçikalılar için kaleme aldığı (yayınlanmama ihtimali yüksek) 10 sayfalık makale.

*Bir dönem Osmanlı İmparatorluğu'nda askeri alandaki ıslahatları hayata geçirmek için görev alan, daha sonra Belçika Genel Valiliği yapan Van der Goltz'a (Goltz Paşa) ait imzalı belge ve imzaladığı geçiş izinleri.

*Belçika genel valileri General Von Bissing ve General Luttwitz'e ait imzalı belgeler.

*Almanların, tutuklayıp hapse attığı Brüksel Belediye Başkanı Adolph Max hakkında Brüksel halkını bilgilendirmek için şehre astırdığı afişler ile Fransızların şehirden tahliyesi ve çeşitli konularda afişler.

*1918 yılında el işçiliğiyle yapılmış üzerinde İspanya Kraliyet Arması bulunan deri zarf.

*Marques de Villalobar' ait pasaport ve Almanların O'na verdiği geçiş belgeleri.