Araştırmaya göre; halen 7 ulusal kanalda 42 yerli dizinin yayınlanıyor. Oysa 2008 saptamaları itibariyle 11 ulusal kanalda 63 yerli dizi yayınlanıyordu. Kriz öncesinde sektörde çalışan sayısı 150 bin kişiyi bulurken, yaşanan küçülmeyle birlikte sektörde set işçisinden senaristine, çaycısından figüranına kadar 50 bin kişinin de işini kaybetti. Dizi sektörünün yaklaşık 100 bin kişiye istihdam imkanı sunduğu biliniyor. Geçen yıl yaşanan krizle birlikte kanallar, yapımcı şirketlere ödedikleri ücretlerde yüzde 30 ile 50 oranında değişen indirimlere gitti. İşlerini kaybetmek istemeyen yapımcıların büyük çoğunluğu da bunu kabul etmek durumunda kaldı. Yapımcılar aynı şeyi oyuncular ve teknik ekipten talep edince sektördeki ücretler de ortalama yüzde 40 oranında düştü. Halen kriz öncesi seviyelere gelinebilmiş değil.

Konuya ilişkin bir değerlendirme yapan İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, Türk ekonomisinin önemli dinamolarından biri olmaya aday olan dizi sektöründeki tıkanıklığın sürdüğünü belirterek, "Ekonomik kriz ve azalan reklam gelirleri, televizyon kanallarını diziler konusunda iktisat yapmaya itti. Bu da sektörde hem ciro hem de istihdam açısından küçülmeye neden oldu." dedi. Türk dizilerinin çevre ülkelere yüksek bir ihracat potansiyelinin bulunduğunu kaydeden Arıkan, "Dış Ticaret Müsteşarlığı başta olmak üzere ilgili kurumlar, dizi sektörünü destekleyecek tedbirler almalı. İyi niyetli girişimlerin ivedilikle hayata geçirilmesi gerekiyor." uyarısında bulundu. Dizi ekonomisinin boyutlarını ve çevre ülkelerde gördüğü ilgiyi ilk kez kendilerinin 2,5 yıl önce gündeme getirdiğine işaret eden Başkan Arıkan, "Biz bu araştırmamızda ihracat potansiyeline dikkat çekmiştik. Bu çalışmamızdan sonra hem ilgili sektör otoriteleri hem de devlet yetkilileri konuyu ele aldı. Bu çalışmaların sonuçlandırılmasında büyük yarar var. Diziler, izlendikleri ülkelerde Türkiye'nin reklamını da yapmakta, tanıtımına büyük katkıda bulunmaktadır." ifadelerini kullandı.

İSMMMO'nun yaptığı araştırma dizi sayısı ve izleyicinin ilgi seviyesine yönelik çarpıcı veriler de sunuyor. Buna göre; kriz nedeniyle reklam gelirleri azalan kanallar hem yayınladıkları dizilerin sayılarını azaltırken, hem de düşük maliyetli sitcom tarzı dizilere ekranlarına açmaya başladı. Bir zamanlar Çocuklar Duymasın ile Türkiye'nin tanıyıp sevdiği sitcom tarzı diziler, krizden sonra ekranlara geri döndü. Drama tarzı dizilerin bölüm başına çekim maliyetleri ortalama 300 bin TL'yi bulurken, sitcom tarzı diziler bölüm başına 60 ile 100 bin TL'lik bütçelerle çekiliyor.

11 DİZİ İLE ATV, BİRİNCİ SIRADA

Televizyonlardaki dizi yarışında yayınladığı dizi sayısı itibariyle liderliği Atv eline aldı. Kriz öncesinde olduğu gibi Atv, bu dönemde de 11 dizi ile seyircilerini ekrana kilitlemeye çalışıyor. Kriz öncesinde yayınladığı 12 dizi ile liderlik koltuğunda oturan Kanal D ise Mayıs 2010 itibariyle 8 dizi ile seyircilerini ekrana bağlamaya çalışıyor. Büyük bölümü iç yapım olan 8 diziyi izleyicinin beğenisine sunan Samanyolu'nu da 5'er dizi ile Fox TV, Star TV ve TRT 1 izliyor. Özellikle TRT'nin 2008 yılına göre dış yapım dizilerinin sayısını 3'ten 5'e çıkarması dikkate değer. Dizi yarışından kopan kanal olarak dikkat çeken Show TV ise kriz öncesinde 5 dizi yayınlarken, şimdi dizi sayısını 2'ye indirmiş durumda.

Türkiye'de dizilerin bütçesinin yüzde 20 ile 30'unu oyuncu ücretleri oluşturuyor. Genellikle bir ya da iki başrol oyuncusu iyi ücret alıyor. Kriz öncesinde başrol oyuncularının bölüm başına aldığı ücretin 10 ile 30 bin TL arasında değişiyordu. Yaşanan kriz oyuncu ücretlerini çok etkiledi. Krizde kanallar, yapım şirketlerinden yüzde 30-40 indirim isteyince, yapımcılar da oyunculardan aynı şeyi talep etti. Başrol oyuncularının aldığı ücretlerin bu dönemde 5 ile 20 bin TL arasında değiştiği belirtiliyor. Yapım şirketleri kriz öncesinde dizilerinin maliyetinin üstüne yüzde 20 ile 40 oranında değişen kârlar koyarak, kanallara satıyordu. Kriz sonrasında yapım şirketlerinin kârının yüzde 10'a kadar düştüğüne işaret ediliyor.

Yapımcılar, kanallarla genelde reyting anlaşması yapıyor. Yapımcılar için ilk üç bölüm genellikle seyirciyi kapma bölümleri olarak tabir ediliyor. Yapımcılar genellikle prime time'da 7 reyting garantisi vererek kanal yönetimleriyle anlaşıyor. Reyting arttıkça, yapımcıların da kanallardan bölüm başına aldıkları ücret artıyor. Ancak bu ücret ikili görüşmelerle belirlendiği için yapımcılar ve kanallar tarafından da gizli tutuluyor. Reklam veren, bir diziye reklam verirken reytingine bakıyor. Zaten bir dizinin yaşayıp yaşamaması ve kanal yönetiminin diziyi yayınlamaya devam edip etmemesi de dizinin aldığı reyting oranlarına bağlı.

Kriz döneminde dizilerin sayısı azalsa da reytingleri arttı. Araştırma itibariyle, 3-9 Mayıs haftasında en çok izlenen 100 programının ilk üç sırasını yerli diziler paylaştı. 9 Mayıs tarihinde 100 program arasında ilk iki sırayı yine yerli diziler aldı. İSMMMO'nun Eylül 2008'deki en çok seyredilen dizilerin reyting ortalamasının 7-9 reyting olduğu ortaya çıkmışken, 3-9 Mayıs reytinglerinde görüldü ki ortalama reytingler 10'u buluyor. 10 Eylül 2008'de 14,1 reyting alan Yaprak Dökümü, 5 Mayıs 2010'daki gösteriminde 18,3 reyting aldı. 15 Eylül 2008'deki Arka Sokaklar 7,4 reyting alırken, 3 Mayıs 2010'da 10,3 reyting aldı. 11 Eylül 2008'de 7,1 reytinge ulaşan Aşk-ı Memnu, 6 Mayıs 2010'da 17,7 reyting ile seyirci ilgisini göstermiş oldu.

Dizilerin 3-9 Mayıs günleri aldığı reytingler ise şu şekilde oluştu:

Tarih Dizi Yayınlandığı kanal Reyting

3 Mayıs 2010 Arka Sokaklar Kanal D 10.3

3 Mayıs Türk Malı Show TV 10.3

3 Mayıs Ezel ATV 10.0

4 Mayıs Aşk ve Ceza ATV 12.6

4 Mayıs Geniş Aile Kanal D 9.2

4 Mayıs Papatyam Star 6.3

5 Mayıs Yaprak Dökümü Kanal D 18.3

5 Mayıs Yaprak Dökümü (Özet) Kanal D 7.1

5 Mayıs Canım Ailem ATV 6.5

6 Mayıs Aşk-ı Memnu Kanal D 17.7

6 Mayıs Kurtlar Vadisi Pusu Star TV 14.4

6 Mayıs Aşk-ı Memnu (Özet) Kanal D 7.9

7 Mayıs Hanımın Çiftliği Kanal D 18.2

7 Mayıs Hanımın Çiftliği (Özet) Kanal D 8.1

7 Mayıs Deniz Yıldızı Fox TV 4.6

8 Mayıs Adanalı ATV 7.4

8 Mayıs Küçük Kadınlar Star TV 7.2

8 Mayıs Akasya Durağı Kanal D 7.1

9 Mayıs Aşk Bir Hayal ATV 6.8

9 Mayıs Arka Sıradakiler Fox TV 7.5

9 Mayıs Aşk Bir Hayal (Özet) ATV 4.5