Enflasyon ise, 2011’de yüzde 14,7’yle, 2010’daki yüzde 3,2 oranının üstünde oldu.
Merkez Bankası’nın, parasal ve finansal gelişmeler başta olmak üzere bankacılık sektöründe finansal istikrar analizi, istihdam ve fiyatlar, bütçe ve uluslararası ekonomik gelişmeleri kamuoyuyla paylaşmak amacıyla hazırladığı bültenin 4. sayısı yayımlandı.
MERKEZ BANKASI BAŞKANI SAN
Merkez Bankası Başkanı Bilal San, bültenin önsözünde 2011’in ekonomik risklerin arttığı,ABD ekonomisine ilişkin endişeler azalırken Avrupa ekonomilerinde sorunların arttığı ve çözüm arayışlarının yoğunlaştığı bir yıl olduğunu belirtti.
Türkiye’nin yüksek büyüme hızını sürdürdüğü ve 2010’da yüzde 9 olan büyümenin ardından 2011’in ilk dokuz ayında yüzde 9,6 oranına ulaşıldığını kaydeden San, “Buna karşın cari işlemler açığı ulaştığı 77 milyar dolarlık seviye ve yüzde 10’luk GSYH’ye olan oranı itibarıyla en önemli sorunlardan biri olmuştur. Bir diğer önemli sorun ise, 2011 yılı hedefi olan yüzde 5.5’lik enflasyon oranının, yüzde 10.45 olarak gerçekleşmesidir” ifadelerine yer verdi. San, KKTC ekonomisine dair ise şu bilgileri verdi:
“2010 yılında yüzde 3,59 büyüyen KKTC ekonomisinin, 2011 yılında yüzde 4,27 oranında büyüdüğü tahmin edilmektedir. Diğer taraftan 2011 yılında yüzde 14,7 olarak gerçekleşen enflasyon oranı, yüzde 3,2 olan bir önceki yılın oldukça üzerindedir. Bu yılın Ocak ve Şubat aylarında gerçekleşen enflasyon oranları, 2012 yılında bu alanda da olumlu gelişmeler olacağının göstergesidir.”
San’a göre, Merkez Bankası’nın düzenleme ve denetimine tabi 22 lisanslı faal bankanın 2011’deki aktif büyüklüğü 9.9 milyar liraya ulaşırken, sektörün kredi büyümesi yüzde 27 civarında gerçekleşti.
“Yurt içi ve yurt dışı ekonomik aktivitelerin bankacılık sektörü üzerindeki etkileri de dikkate alındığı zaman, 2010 yılı performansına ulaşamamakla beraber, bankaların kârlılığını sürdürdüğü ve dönem kârlarını yüzde 6.4 oranında artırdıkları görülmektedir” diyen San, geçen yıl öz kaynakların 2010’a göre yüzde 17 arttığını bildirdi.
San, farklı dönemlerde sektörde yaşanan krizlerden edinilen tecrübenin de etkisiyle, 2011 yılının sektör açısından olumlu sonuçlandığının söylenebileceğini kaydetti.
YÖNETİCİ ÖZETİNDEN
Bültende yer alan yönetici özetinde yer alan bilgilere göre, KKTC ekonomisi, 2009 yılında gerçekleşen yüzde 5,72 oranındaki daralmanın ardından, 2010 yılında yüzde 3,59 oranında büyüdü. Ülke GSYH’sı 2011 yılında reel olarak yüzde 4,27 artarken; 2012 yılında ise yüzde 4 oranında artış kaydedeceği tahmin ediliyor.
2008 yılının son çeyreğinden itibaren başlayan enflasyon oranındaki gerileme, 2009 ve 2010 yıllarında da devam etti; ancak 2011 yılı başından itibaren artmaya başladı. Nitekim, 2011 yılı Mart ayı sonunda yüzde 7,28 olan yıllık enflasyon, Haziran’da yüzde 9,08 ve Eylül’de yüzde 11,13, Aralık ayında ise yüzde 14,72 seviyesine yükseldi. Bu yılın Ocak ve Şubat aylarına ait yüzde -0,70 ve -0,26 enflasyon oranları olumlu gelişmeler diye niteleniyor.
İHRACAT ARTTI
KKTC’nin 2011 yılı dördüncü çeyreği toplam ihracatı, TL bazında bir önceki yılın aynı çeyreğine göre, yüzde 51,27 oranında artarak, 23,6 milyon TL’den 35,7 milyon TL’ye yükseldi. Dolar bazında karşılaştırıldığında, 2010 yılı dördüncü çeyreğinde 16,2 milyon ABD Doları olan toplam ihracat tutarı, 2011 yılının aynı döneminde yüzde 20,37 oranında artarak 19,5 milyon ABD Doları oldu.
Son verilere göre KKTC’nin Ocak-Ağustos 2011 dönemi toplam ithalatı, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 15,41 oranında artarak 922,7 milyon ABD dolarından 1 milyar 64 milyon 900 bin ABD Doları’na yükseldi.
İŞSİZLER
Çalışma Dairesi Müdürlüğü tarafından hazırlanan işsizlik verilerine göre; 2010 yılsonu itibarıyla 563’ü erkek, 690’ı kadın toplam 1.253 kişi olan kayıtlı işsiz sayısının 2011 yılında yüzde 15,48 oranında azalarak yılsonu itibarıyla, 492’si erkek, 567’si kadın olmak üzere toplam 1.059 kişiye geriledi. 2011 yılının ilk üç çeyreğinde kayıtlı işsiz sayısında görülen artış eğilimi, yılın son çeyrek döneminde yön değiştirdi ve azalış yaşandı.
KKTC’ye gelen yabancı yolcu sayısı 2011 yılının dördüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 16,50 oranında arttı ve toplam 216 bin 254 kişiden 251 bin 939 kişiye yükseldi. 2010 yılında turistik konaklama tesislerinde ortalama yüzde 36,4 oranında gerçekleşen doluluk oranı, 2011 yılında yüzde 13,2 oranında artış gösterdi ve yüzde 41,2 seviyesine ulaştı.
BÜTÇE GİDERLERİ
2011 yılında KKTC bütçe giderleri toplamı 2010 yılına göre yüzde 6,91 oranında artarak 2 milyar 845 milyon TL’ye ulaştı; bütçe gelirleri toplamı ise 2010 yılına göre yüzde 5,67 oranında artarak 2 milyar 793 milyon TL oldu. 2011’de KKTC yerel gelirleri toplamı 2010 yılına göre yüzde 8,98 oranında artarak 1 milyar 952 milyon TL’ye ulaştı. 2011 yılı yerel gelirlerinin yaklaşık yüzde 38’i ithalat aşamasında tahsil edildi. Personel giderleri ve cari transferler toplamı, 2010 ve 2011 yıllarında KKTC yerel giderlerinin sırasıyla yüzde 84 ve yüzde 85’ini oluşturdu.
TC YARDIMLARI
Türkiye'den gelen yardım ve krediler toplamı 2010 yılında 851 milyon TL, 2011 yılında 840 milyon TL oldu. 2011 yılında Türkiye'den gelen yardım ve krediler toplamı bu yılda tahsil edilen KKTC bütçe gelirlerinin yüzde 30,08’ine, yerel gelirlerinin ise yüzde 43,04’üne tekabül ediyor.
BANKACILIK SEKTÖRÜ
Bankacılık sektöründe faaliyet gösteren banka sayısı, 2011 sonu itibarıyla 22… Sektördeki 22 bankanın 3’ü kamu bankası, 12’si özel sermayeli banka ve 7’si ise şube bankası. 2011 yılının dördüncü çeyreği sonunda özel sermayeli bankaların toplam banka sayısı içindeki payı yüzde 54,54 oldu. Özel sermayeli banka grubunu sırasıyla, yüzde 31,82’lik payla şube bankaları, yüzde 13,64’lük payla kamu bankaları izliyor.
Sektörde hizmet sunum birimi olan banka şubesi sayısı 2011 yılı dördüncü çeyreği sonunda, bir önceki çeyreğe göre 7 adet artarak 196’ya yükseldi.. Toplam şube sayısının yüzde 59,69’u özel sermayeli bankalara, yüzde 22,45’ini şube bankalarına, yüzde 17,86’sı kamu bankalarına ait.
2 BİN 485 BANKA ÇALIŞANI VAR
Bankacılık sektöründe istihdam edilen personel sayısı, Eylül - Aralık 2011 döneminde 82 kişi artarak 2 bin 403’ten 2 bin 485’e yükseldi. Söz konusu personelin 1.459’u özel sermayeli bankalarda, 552’si kamu bankalarında, 474’ü şube bankalarında çalışıyor. 2010 yılı sonuna kıyasla sektörde istihdam edilen kişi sayısındaki toplam artış 56. Bunların 22’si özel sermayeli bankalarda, 3’ü kamu bankalarında, 31’i şube bankalarında işe başladı.
AKTİF TOPLAM
Bankacılık sektörünün aktif toplamı Eylül 2011’e göre yüzde 2,97 oranında artarak Aralık 2011 itibarıyla 9 milyar 917 milyon 800 bin TL seviyesine ulaştı. Bu dönemde likit aktiflerde yüzde 2,04 oranında azalma olurken, menkul değerler cüzdanı yüzde 7,04 ve brüt krediler yüzde 9,14 oranında artış gösterdi. Aralık 2010 - Aralık 2011 döneminde sektörün toplam aktifleri yüzde 17,83 oranında arttı.
Söz konusu dönemde sektörün brüt kredileri yüzde 26,73 ve menkul değerler cüzdanı yüzde 93,02 oranında arttı, likit aktifleri ise yüzde 3,16 oranında azaldı. Aktiflerin en önemli fonlama kaynağı olan mevduatın Eylül 2011’e göre artış oranı Aralık 2011 sonunda yüzde 3,51 oldu. Bu dönemde özkaynakların artış oranı ise, yüzde 1,83. Aralık 2010 - Aralık 2011 döneminde mevduatta yüzde 18,91, özkaynaklarda yüzde 17,26 oranında artış gerçekleşti.
KREDİLER
Brüt krediler, Aralık 2011 sonunda üçüncü çeyreğe göre yüzde 9,14 oranında genişledi. Geçmiş dönemlerde olduğu gibi, işletme kredileri bir önceki çeyreğe göre 284 milyon 100 bin TL artarak 2 milyar 865 milyon 900 bin TL ile birinci sırada yer aldı. Bunu 1 milyar 686 milyon 500 bin TL ile tüketici kredileri izliyor. Aralık 2010 - Aralık 2011 döneminde işletme kredileri 2 milyar 202 milyon 200 bin TL’den 2 milyar 865 milyon 900 bin TL’ye, tüketici kredileri ise, 1 milyar 273 milyon 700 bin TL’den 1 milyar 686 milyon 500 bin TL’ye yükseldi.
TAHSİLİ GECİKMİŞ ALACAKLAR
2011 yılı üçüncü çeyreği sonunda 423 milyon 700 bin TL olan toplam tahsili gecikmiş alacaklar (TGA), 2011 yılı son çeyreği itibarıyla yüzde 10 oranında artarak 466 milyon 100 bin TL seviyesine yükseldi. Aynı dönemde, özel sermayeli bankalar ile şube bankalarının toplam TGA içindeki paylarında azalış, kamu bankalarının payında artış oldu. Eylül 2011 - Aralık 2011 döneminde özel sermayeli bankaların toplam TGA içindeki payı yüzde 56,17 oranından yüzde 55,70’e; şube bankalarının tahsili gecikmiş alacaklar içindeki payı yüzde 7,21’den yüzde 6,99’a geriledi. Kamu bankalarının toplam TGA içindeki payı ise, yüzde 36,62’den yüzde 37,31’e yükseldi. TGA dönüşüm oranı Eylül 2011 sonunda yüzde 7,88 iken, Aralık 2011 sonunda 0,06 puan artmış ve yüzde 7,94 olarak gerçekleşti.
MEVDUATLAR
Aralık 2011 dönemi itibarıyla mevduat bir önceki çeyreğe göre 284 milyon 800 bin TL artarak, 8 milyar 402 milyon 900 bin TL düzeyine ulaştı. Bu dönemde mevduatın türlerine göre en büyük pay 6 milyar 334 milyon 300 bin TL’lik meblağ ve yüzde 75,38’lik payla tasarruf mevduatına ait… Bunu 899 milyon 200 bin TL ve yüzde 10,70’lik payla ticari mevduat izliyor. Sektör mevduatındaki vade yoğunluğunun önceki dönemlerde olduğu gibi, Aralık 2011 sonunda bir önceki döneme göre yüzde 59,66’lık oranla bir ay vadeli mevduatta olduğu görülüyor. Bir ay vadeli mevduatı yüzde 17,24 oranla vadesiz, yüzde 11,74 oranla üç ay vadeli, yüzde 8,12 oranla bir yıl vadeli ve yüzde 3,24’lük oranla 6 ay vadeli mevduat izliyor.
Bankacılık sektörünün derinliği ile aracılık fonksiyonunun göstergelerinden biri olan kredilerin toplam mevduata oranı, yılın dördüncü çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre 3,61 puan artarak yüzde 69,84 oranında gerçekleşti. Kredilerin toplam mevduata oranı bir yıllık dönemde 4,31 puan arttı.
Sektörün istikrarı ve gelişmesi açısından büyük önem taşıyan özkaynaklar, bir önceki çeyreğe göre 19 milyon 700 bin TL artarak 2011 yılının dördüncü çeyreği sonunda 1 milyar 97 milyon TL düzeyine yükseldi. Aralık 2010 - Aralık 2011 döneminde ise, yüzde 17,27 oranında artış gösterdi. Bir yıllık dönemde sektörün ödenmiş sermayesi 73 milyon 900 bin TL, yedek akçeler 35 milyon 500 bin TL arttı.