Bu üç ülke arasında 1 Ocak 2015’den itibaren, malların, hizmetlerin ve işgücünün serbest dolaşımı hayata geçecek, ekonomi politikaları koordine edilecek.


Kazakistan’ın başkenti Astana’da 29 Mayıs Perşembe günü yapılan imza töreninde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, üç ülkenin enerji, tarım, ulaştırma gibi kilit ekonomik sektörlerde ortak politikalar geliştireceğini söyledi:

"Avrasya Ekonomik Birliği'ni oluşturan Rusya, Kazakistan ve Belarus, sahip olduğu 170 milyonluk nüfus, devasa üretim, bilimsel ve teknolojik potansiyel ve muazzam doğal kaynaklarıyla dünya ekonomisinin anında ve doğrudan ilgisini çekecek."

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev de birliğin ekonomik yönünün ağır bastığını vurguladı:

“Her şeyden önce bu birlik ekonomik bir birliktir ve birliğe katılan ülkelerin bağımsızlığını, siyasal egemenliğini sorgulamamaktadır.”

Birlik siyasal mı ekonomik mi?

Her ne kadar Nazarbayev birliğin ekonomi yönünün ağır bastığını söylese de Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Kamer Kasım, Putin’in Çin’den AB’ye kadar geniş bir alanda siyasi gücünü de arttırmak istediğini söyledi ve özellikle Ukrayna krizinden sonra  ‘soğuk savaş dengelerine geri mi dönülüyor’ tartışmalarının arttığını sözlerine ekledi:

“Bu birlik, ister ekonomi temelli ister siyasal temelli olsun, elbette Rus etkisini daha da arttıracak. Yalnızca ekonomik anlamda bir birlik olsa bile, Türkiye’yi olumsuz yönde etkileme potansiyeline sahip. Türkiye-Rusya ilişkileri gelişiyor deniliyor ama Türkiye-Rusya ekonomik ilişkilerinde Türkiye zararda. Enerji alıyor, mal satıyor ama Rusya’ya ihracatını istediği ölçüde büyütemiyor. Dolayısıyla bu ekonomik birlik Türkiye için olumlu olmayabilir.”

Kafkasya uzmanı Kasım, Avrasya Ekonomik Birliği’nin siyasal boyut kazanmasının ise Türkiye lehine olabileceğini düşünüyor:

“Bu, yeniden tartışılmaya başlanan soğuk savaş mantığını geri getirecek gelişmelerden biri olur, bu durumdan Türkiye’nin iyi ilişkiler kurmak istediği Orta Asya ülkeleri de etkilenir.”

Avrasya Ekonomik Birliği genişleyecek

Avrasya Ekonomik Birliği, genişlemeyi de hedefliyor. Yıl sonundan önce Ermenistan’ın yanı sıra, Kırgızistan da bloğa katılacak.

Ayrıca, Avrasya Ekonomik Birliği’ni oluşturan üç ülkenin Avrasya Ekonomik Topluluğu adı altında Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan ile de işbirliği var.

Kasım, genişleyecek olan Avrasya Ekonomik Birliği’nin Kafkasya Bölgesi'ni de etkileyebileceğini söyledi:

“Bu şartlar altında da Gürcistan ve Azerbaycan gibi ülkeler, bu konuda siyaset oluştururken refleks olarak Türkiye’ye dönüyorlar. Bu da Türkiye’ye ayrı bir sorumluluk yüklüyor.”

Güney Kafkasya’da yakın işbirliği yapmaya karar veren Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan cumhurbaşkanları düzeyinde 6 Mayıs 2014’de Tiflis’te buluşmuş ve bu üçlü zirve toplantısını gelenekselleştirme kararı almıştı. Zirvede, Ukrayna krizi ve bölgedeki olası gelişmeler de ele alınmıştı.

Türkiye’nin etkinliğini azaltabilir

İstanbul Teknik Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü'nden Rusya uzmanı Doç. Dr. Fatih Özbay da yolun henüz başındaki bu ekonomik birliğin ilgilendiği ülkelerin Türkiye’nin tarihi ve siyasi bağlarının bulunduğu Orta Asya ülkeleri olduğunu hatırlattı:

“Bu anlamıyla Avrasya Ekonomik Birliği Türkiye’nin etkinliğini azaltma potansiyeline sahip. Bu birlik ekonomik birlik adı altında siyasal bir birliğe evrilecekse, Türkiye’nin bu birlikte yeri yok. Bu birlik bir ekonomik birlikse, AB karşısında Türkiye’nin alternatifi değil ama Türkiye’nin yakından takip etmesi gereken ve işbirliği olanakları aramasını gerektiren bir birlik. Ama her durumda Türkiye’nin bigâne kalamayacağı bir oluşum.“

Fırsatlar da var

Hazar Strateji Enstitüsü uzmanlarından Doç. Dr Ayhan Erdem de Türkiye’nin Avrasya Ekonomik Birliği ile yakından ilgilenmesi gerektiğini söyledi. Erdem’e göre, doğrudan bir parçası olmasa da, Türkiye’nin bu yeni denklemde şöyle ya da böyle bir yeri zaten olacak:

“Dünyanın denklemleri Ukrayna krizi sonrası değişiyor. Avrasya Ekonomik Birliği de, her şeyden önce bir enerji birliği. Türkiye’nin bir biçimde dâhil olmadığı bir enerji denklemi olamaz. Türkiye aktif dış politika izleyerek bu denklemde kendine yer bulabilir.”