Rusya ve Türkiye arasında Suriye krizinin ardından başlayan doğalgaz tartışması büyüyor. Rusya'nın Suriye'de bazı hedefleri bombalarken Türk hava sahasını ihlal etmesinin ardından Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, "Türkiye, gerektiğinde, doğalgazı çok farklı yerlerden temin yoluna da gidebilir.Rusya da iyi düşünmek durumundadır." açıklaması yapmıştı.

RUSYA TÜRKİYE'NİN TALEBİNİ REDDETTİ

Türkiye'nin doğalgaz ihtiyacını başka kaynaklardan karşılayıp karşılamayacağını başlatan bu tartışmanın ardından Rus doğalgaz şirketi Gazprom, Türkiye'nin Mavi Akım üzerinden aldığı doğalgaz miktarını 3 milyar metreküp artırma talebini dün reddettiğini açıkladı.

DAHA ÖNCE OLUMLU BAKILMIŞTI

Türkiye'nin talebi ile ilgili konuşan Gazprom Başkanı Aleksey Miller, Türkiye'nin talebin Mavi Akım üzerinden karşılayamayacaklarını, bunun 2 milyar metreküpünün yeni inşa edilecek Türk Akımı üzerinden yapılabileceğini söyledi. Miller, "Biz farklı alternatifleri düşünüyoruz. Henüz son karar verilmedi. Ancak en azından 3 milyar metreküplük talebin 2 milyar metreküpü Türk Akımı üzerinden sağlanabilir…" dedi. Türkiye, Rusya'dan doğalgazı Mavi Akım ve Ukrayna üzerinden gelen Batı Hattı'ndan alıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 1 Aralık 2014'de yaptığı Ankara ziyaretinde Türkiye'nin 3 milyar metreküplük ek doğalgaz talebine olumlu bakılmıştı.

TÜRKİYE İÇİN KRİZ KAPIDA

Ancak kapasite artırımı ile ilgili ek masrafların Gazprom'un olumsuz kararında etkili olduğu belirtiliyor. Rusya Enerji Bakanı Aleksandr Novak da yaptığı açıklamada, Mavi Akım üzerinden kapasite artırımının sadece 1 milyar metreküp olabileceğini ifade etti.Rusya'nın Suriye operasyonların Türk hava sahasını ihlali üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, doğalgazı başka ülkelerden tedarik edebileceklerini ifade etmişti. Türk Akımı inşaatı ile ilgili çalışmalar ise belirsizliğini koruyor. Planlanan kapasiteyi yüzde 50 düşürerek 31,5 milyar metreküpe çeken Gazprom, Türk Akımı'nın iki hatlı olmasını, birinden sadece Türkiye'nin taleplerinin karşılanmasını öngörüyor. Ankara ise seçimler sebebiyle kararı yeni hükümetin kurulmasına kadar ertelemiş durumda. Türkiye,Gazprom'dan 2014'te 27,4 milyar metreküp doğalgaz alımı yaptı.

GAZDA EN BÜYÜK TEDARİKÇİ RUSYA

Türkiye'nin yıllık doğalgaz ithalatı 49,2 milyar metreküp. İthalatın yarıdan fazlası Rusya'dan yapılıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) ve Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) verilerine göre geçen yıl en fazla doğalgaz (boru hattı ile) kamu-özel dahil 26,9 milyar metreküp ile Rusya'dan ithal edildi. Bu ülkeyi 8,9 milyar metreküp ile İran ikinci sırada ve 6 milyar metreküp ile de Azerbaycan üçüncü sırada izledi. Ayrıca Cezayir'den 4,1 milyar metreküp, Nijerya'dan da 1,4 milyar metreküp sıvılaştırılmış (LNG) doğalgaz alındı. İhtiyacın 1,6 milyar metreküplük bölümü ise spot piyasadan LNG olarak karşılandı. Rusya'dan yapılan ithalatın 17,1 milyar metreküpü BOTAŞ'a ait.

ELEKTİRİK KESİNTİLERİ OLABİLİR

Doğalgaz tüketiminin rekor kırdığı kış aylarına Türkiye, krizle giriyor. En fazla gaz ithal edilen Rusya ile yaşanan krizin derinleşmesi halinde gaz ve elektrik kesintisi gündeme gelecek. Çünkü Rusya gaz ithalatında ilk sırada. Ayrıca yıllardır gündeme getirilmesine karşın doğalgazda kaynak çeşitliliği sağlanamadı ve bu ülkeye bağımlılıkta ısrar edildi. Rus şirketi Gazprom'dan alınan gazda muhtemel bir kesintinin yerine yeni kaynak bularak talebi karşılamak imkânsız gibi. Gaz ithal edilse bile şebekeye verilmesi için altyapı yeterli değil. Kışın günlük tüketim 200 milyon metreküpü geçiyor. Ulusal şebekeye verilebilecek gaz miktarı ise kapasitenin zorlanmasıyla ancak 200 milyon metreküpe çıkabiliyor. Tüketimin artması halinde kamu santrallerine verilen gaz kesilerek konutların ısınma ihtiyacı karşılanıyor. Bunun yanında Marmara yer altı deposu devreye alınıyor. Ayrıca spot LNG alımı artırılıyor. Ancak İzmir ve Marmara'daki LNG tesislerinin dönüşüm kapasiteleri sınırlı olduğundan sorun çözülemiyor. Boru gazı ithal edilen diğer ülkelerden Azeri üretimi sınırlı, İran ise kışın önceliği kendi vatandaşlarına veriyor. Zaten iki ülke 'eksik teslimat' gerekçesiyle mahkemelik. Sonuç olarak kısa vadede doğalgaz arz-talep dengesinin sağlanmasında öne çıkan çözüm, Rusya ile kesintisiz gaz akışını devam ettirmektir. Yıllardır ve ısrarla uygulanan doğalgazda tek ülkeye bağımlılık şeklinde yanlış politikalar bu olumsuz sonucu doğursa da kısa vadede başka bir çözüm yolu bulmak zor. Orta ve uzun vadede ise mutlaka ve ilk adım olarak doğalgazda kaynak çeşitliliği sağlanmalı. İkinci adım ise hızla doğalgazın elektrik üretimindeki payı düşürülmeli. Elektrik gibi stratejik bir konuda dışa bağımlılığın hızla azaltılması gerekiyor.

'DOĞALGAZ ALMIYORUM' DEMEKLE OLMUYOR

Rusya'nın Suriye'ye yaptığı askeri harekat sonrası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Japonya gezisinde yaptığı 'En iyi doğalgaz müşterisini kaybedebilir.' açıklamasıyla gözler, 2 ülke arasında yapılan doğalgaz anlaşmalarına çevrildi. Rus şirketi Gazprom ile Türk şirketi BOTAŞ arasında Batı ve Mavi Akım hatlarından yıllık 20 milyar metreküplük iki ayrı doğalgaz anlaşması bulunuyor. Ayrıca özel şirketlerin de yine bu ülkeden yıllık 10 milyar metreküplük gaz alım kontratı var. Kamu-özel şirketlerinRusya'dan toplam 30 milyar metreküplük gaz ithalat kontratı söz konusu. Önemli bir ayrıntı da, hemen hemen her kış artan tüketim nedeniyle İran'ın kesinti yaptığı gaz açığını da Ruslar karşılıyor. Bu nedenle Türkiye, yıllardır ısrarla bu ülkeye bağımlı olma gibi yanlış enerji politikaları izlediğinden bugün 'Gaz almam' deme lüksü yok. Çünkü gaz piyasalarında kısa sürede yeni anlaşma yapmak ve kaynak bulmak çok zor. Gaz bulunsa da ulusal şebekeye vermek mümkün değil. Spot piyasadan alınacak gazı şebekeye aktarma kapasitesi de yaklaşık 40 milyon metreküp. Rusya'dan ise günlük 100 milyon metreküp gaz alımı yapılabiliyor. Dolayısıyla zamanında doğalgaz altyapısının tamamlanmamış olmasının faturası ülkeye ağır oluyor.