Ülkenin güneyinde, Moro İslami Kurtuluş Cephesiyle (MİKC) 40 yıl süren çatışmaların ardından hükümet ile 27 Mart 2014'te imzalanan Nihai Barış Anlaşması'yla başlayan sürecin devamının gelip gelmemesi, 9 Mayıs yapılacak seçimi kazanacak başkan adayına bağlı görünüyor.

Anlaşmanın imzalanmasının ardından Mindanao'ya kalıcı ve sürdürülebilir barış getirmesi öngörülen Bangsamoro Temel Yasasının (BTY) taslağı 10 Eylül 2014'te Filipinler Senatosu'na sunulmuştu. Ancak geçen yıl ocak ayında bölgede yapılan bir operasyonda tarafların karşı karşı gelmesi ve 44 özel kuvvetler askerinin öldürülmesi ülkede milliyetçi bir dalga oluşturmuştu. Mevcut Devlet Başkan Benigno Aquino son noktaya gelmiş olan barış sürecini tam sonuçlandıramamış, temel yasa meclise takılmıştı.

Bu karşı duruştan dolayı da hiçbir başkan adayının net bir şekilde barış süreciyle ilgili vaatlerini açıklamadığı ülkede, bazı adaylar, barış görüşmelerinin az sayıda grubu değil, bölgedeki tüm grupları kapsaması gerektiğini savunurken, diğerleri şimdiki yönetimin rolünü destekliyor. Bir diğer aday ise Amerikalıların ve İspanyolların bölgeyi karıştırdığını savunuyor.

Filipinler'de 5 devlet başkanı adayından Grace Poe, Mar Roxas, Rodrigo Duterte ve Jejomar Binay olmak üzere dördü, şubat ayında yapılan bir başkanlık münazarasında, Mindanao'daki barış görüşmelerini devam ettirme ve barışa ulaşma vaadinde bulunmuş, bölgedeki fakirliği de ele alacaklarını belirtmişlerdi.

Bağımsız aday Senatör Poe, barış görüşmelerinin bölgedeki bütün kesimleri kapsaması gerektiğini söylemişti.

Poe "Eğer devlet başkanı olursam, barış görüşmelerini devam ettireceğim ancak sadece birkaç grubu seçmeyecek, tüm tarafları görüşmelere dahil edeceğim." demişti. Bununla beraber Poe, bölgede faaliyet gösteren terörist örgütlere karşı topyekun savaş ilan edilmesi gerektiğini savunmuştu.

"Mindanao'da barış önemli ancak insanları öldüren veya yaralayan teröristlere asla müsamaha göstermemeliyiz. Eğer hükümetle görüşmelere dönmeyi düşünmüyorlarsa, bu gruplara karşı tüm gücümüzle mücadele etmeliyiz" ifadesini kullanan Poe, terörle mücadele için komşu ülkelerle de ikili görüşmeler yapılması gerektiğini vurgulamıştı.

Eski İçişleri ve Yerel Yönetim Bakanı ve mevcut yönetimin devlet başkan adayı Roxas, şimdiki hükümetin Bangsamoro Kapsamlı Barış Anlaşması'nı imzaladığını, ardından barış için BTY'yi sunduğunu ancak Senato'nun yasayı geçiremediğini kaydetti.

"Eğer başkan olursam, BTY'nin kabul edilmesi için elimden geleni yapacağım, çünkü ilerleme olmadan barış, barış olmadan ilerleme olmaz." diyen Roxas, Mindanao'da, Aquino'nun 5 yıllık iktidarı süresince yapılan yatırımların önceki 12 yılda yapılanın iki katı olduğunu söylemişti.

Diğer bir devlet başkanı adayı, Davao kenti Belediye Başkanı Duterte, Mindanao'daki savaşın bazı kişilerin düşündüğünden çok daha derin olduğunu iddia ediyor. Macellan, 1521'de Leyte'ye ulaştığında, Mindanao'da İslam'ın zaten var olduğunu belirten Duterte, bölgedeki savaşın ülkeyi işgal eden Amerikalı ve İspanyolların eseri olduğunu savunuyor.

Mindanao halkına karşı yapılan tarihi adaletsizliklerin tartışılması ve giderilmesi gerektiğini ifade eden Duterte, BTY'nin geçmesinin Moro halkını tatmin edeceğini dile getirdi. Moro halkının anlaşma konusunda istekli olduğunu belirten Duterte, "İlelebet kavga edemeyiz, bu adaletsizlikler düzeltilmeli." diye konuştu.

Aquino'nun yardımcısı ve devlet başkanı adaylarından Binay, müzakereler yoluyla barışı sürdürmeye çalışacağını söyledi ancak bölgedeki isyanın asıl sebebinin fakirlik olduğunu öne sürdü. Binay, "Bölgedeki fakirlik sorunun giderilmesiyle kalıcı bir barışa ulaşabiliriz. Bu özerklik talebinin temel nedenidir." ifadesini kullandı.

Bir diğer aday Senatör Miriam Defensor Santiago ise, güneydeki özel orduların dağıtılmasını ve bu grupların geleneksel hukukunun ülkenin Batı tarzı adalet sistemine entegre edilmesini öneriyor.

- "Barışa kestirme bir yol yok"

Devlet Başkanlığı Barış Süreci Danışmanı Teresita Quintos Deles, Filipinler halkından oy kullanırken barış sürecini de göz önüne almalarını, mevcut yönetimin kazanımlarını korumalarını ve bu kazanımların devamını getirmelerini istedi.

Deles, "barışa yönelik kestirme bir yol olmadığını", Filipinlerin oy kullanırken adayların sürece bakışlarını da değerlendirmesini umduğunu belirtti.

Deles, "Geçtiğimiz 6 yılda, barış sürecini şimdi olduğu noktaya getirmek için çok çalıştık ancak henüz işimiz bitmedi. Hala yapmamız gereken çok şey var ama barışı devraldığımızdan çok daha iyi bir noktadayız." ifadesini kullandı.

"BTY, Senato'da seçim propagandası malzemesi olarak kullanılıp engellenmemiş olsaydı, MİKC ile yapılan barış meyvesini çoktan verirdi" diyen Deles, yasa geçmiş olsaydı grubun, Bangsamoro Geçiş Yönetimi'nde temsil edileceğini ifade etti.

Deles, "Bizim zamanımızda tamamlanmadı ama önümüzdeki yol çok açık. Öncelikli olarak yapılması gereken BTY'nin geçirilmesi. Yol haritasını tamamlamak ve uygulamaya sokmak gelecek yönetime kaldı." değerlendirmesinde bulundu.

Filipinler'de Müslümanların çoğunlukta olduğu ülkenin güneyindeki direniş hareketi MİKC, yaklaşık 40 yıl süren, 120 bin kişinin ölümüne neden olan ve 2 milyon kişinin evlerini terk etmek zorunda kaldığı çatışmaların ardından hükümetle, 27 Mart 2014'te Bangsamoro Barış Anlaşması'nı imzalamıştı. Bu anlaşmanın ardından, Mindanao ve çevre adalarda "Müslüman Mindanao Özerk Bölgesi" adıyla faaliyet gösterecek siyasi yapının temeli olarak BTY taslağı hazırlanmıştı.

Mindanao’ya kalıcı ve sürdürülebilir barış getirmesi öngörülen BTY'nin nihai taslağı 10 Eylül 2014'te Filipinler Kongresi’ne sunulmuştu. Ancak geçen yıl ocak ayında bölgede yapılan bir operasyonda tarafların karşı karşı gelmesi ve 44 özel kuvvetler askerinin öldürülmesi ülkede milliyetçi bir dalga oluşturmuştu. Milletvekilleri, BTY'nin görüşülmesinde ilgisiz davranmış, yasanın görüşülme süreci uzamıştı. Yeni dönem çalışmalarına 18 Ocak'ta başlayan Senato, 3 Şubat'ta 9 Mayıs'ta yapılacak seçim nedeniyle tatile girmesiyle yasanın kabulü de seçim sonrasına bırakılmıştı.

Tarihi anlaşma kapsamında taraflar, silahlarını 16 Haziran'da sembolik olarak bırakmıştı. Maguindanao bölgesinde düzenlenen silah bırakma törenine Filipinler Devlet Başkanı Aquino ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi Lideri Hacı Murat İbrahim katılmıştı. Törende 145 savaşçı silahlarını, Türk Büyükelçi Haydar Berk başkanlığındaki bağımsız kurula teslim etmişti.