Bilim insanları, tarım ürünlerine zarar vererek hem gıda fiyatlarının artmasına hem de açlığa neden olacak bitki hastalıklarının üstesinden gelmek konusundaki mücadelelerini yıllardır başarılı şekilde sürdürüyor.

Ancak, yaklaşık 40 yıldır bitkilerde büyük çaplı bir salgın hastalığın görülmesine engel olan bu başarı rehaveti de beraberinde getirdi. Hastalıklarla mücadele için ayrılan kaynaklar ve yapılan araştırmalar başka alanlara kaydırıldı. Bunun sonucu olarak geri gelen eski hastalıklar dünya tarımını hazırlıksız biçimde yakaladı.

RÜZGARLA YAYILAN ÖLÜMCÜL MİKROP

Tarım uzmanları şu andaki en büyük tehlikenin buğdayda görülen zehirli gövde mantarı salgını olduğunu belirtti. ABD'deki Cornell Üniversitesi'nde bitki ıslahı konusunda çalışmalar yapan Profesör Ronnie Coffman bu mantar için, "Rüzgarla yayılan ölümcül bir mikrop" dedi.

Buğday, binlerce yıldır zehirli gövde mantarı hastalığı tehdidiyle karşı karşıya. Ancak, tarım uzmanları en son 1953-1954 yıllarında ABD'de ve 1973-1974 yıllarında Avustralya'da görülen salgınlar sonrasında, dayanıklı kültür bitkilerinin kullanılmasıyla bu savaşı kazandıklarına inandı.

UGANDA'DA ORTAYA ÇIKTI

Ancak 1999 yılında, Uganda'da, daha sonra Ug99 adı verilecek yeni bir zehirli gövde mantarı türüne rastlanıldı. Hastalık Uganda'dan sonra Kenya, Etiyopya, Sudan, Yemen veİran'a sıçradı. Bu sene ise aynı hastalık Güney Afrika'da görüldü.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Doğu ve Kuzey Afrika, Ortadoğu, Merkez ve Güney Asya'da toplam 29 ülkede, dünya buğday üretimin yaklaşık yüzde 37'sine denk gelen ürünün, bu mantar hastalığından etkilendiğini ya da risk altında olduğunu öngördü.

KÜRESEL TEHDİDE DÖNÜŞTÜ

FAO uzmanlarından David Hodson konuyla ilgili olarak yaptığı değerlendirmede, "Ug99 türlerinin Doğu Afrika'da ortaya çıkması, büyük ölçüde kontrol altında tutulan gövde mantarı hastalığını, önemli bir küresel tehdide dönüştürdü" dedi. Dünyadaki buğday tiplerinin yüzde 90'ının bu yeni zehirli salgına karşı korunmasız olduğunu belirten Hodson, "Ug99 tıpkı bir grip salgını gibi sürekli olarak evrim geçiriyor" dedi.

Mevcut durum altında alarm seviyesinin yükseltilmesini isteyen tarım uzmanları şimdiye kadar bir acil durum çağrısında bulunmadılar. Buna rağmen, Meksika merkezli Uluslararası Mısır ve Buğday Geliştirme Merkezi'nde görevli Ravi Singh, ülkelerin beklemeye tahammülü olmadığı uyarısını yaptı.

Singh, "Örneğin, Ug99'un Kenya'da rastlanılan türü ilk etapta çok küçük bir bölgede görülürken bir yıl içinde salgın boyutuna ulaştı" dedi.

1 MİLYAR KİŞİ AÇ KALABİLİR

Küresel boyutta yaşanacak bir gövde mantarı salgını dünya buğday üretimine büyük zarar verebileceği gibi fiyatların hızlı şekilde artmasına ve açlığa da neden olabilir. Bu tip bir salgının yaklaşık 1 milyar insanı açlıkla tehdit edebileceği tahmin ediliyor.

Diğer taraftan, tehlikenin boyutu zaten tarihsel ortalamalarının üzerinde seyreden buğday fiyatlarının sert şekilde yükselme riskiyle katlanıyor.

Tarım uzmanları gövde mantarına karşı koymanın en etkili ve en ucuz yolunun bu tehdide doğal olarak direnebilecek buğday türlerinin geliştirilmesi olduğunu belirtiyor.

* Bu haber 2 Temmuz 2010 tarihinde Financial Times'ın internet sitesinde "Deadly fungus threatens global wheat crop" başlığıyla yayımlanmıştır.