BYTURCO MEDYA HABER MERKEZİİ
HABER : İREM KESİM  /KKTC 

                     BYTURCO MEDYA GRUBUMUZA AİT  Gazetelerde köşe yazan  ilgi ve beğeniyle okunan KKTC Cumhuriyet Meclisi 1. Dönem Milletvekili  Prof.Dr. Ata Atunun  yine ilgiyle okunacak  çok özel  özel köşe Yazısı  ile  sizlerle              

    Kumsal Katliamı Nasıl Oldu ?

Tarih 24 Aralık 1963, günlerden Salı. Yer Lefkoşa’nın Kumsal bölgesi, Mehmet
Akif Caddesi ve Mürüvet İlhan Sokak (olay günkü ismi İrfan Bey Sokak). Saat akşam
üstü 18.00 civarı. Hava kararmış, ısı yaklaşık 8 o C.
Pazartesi gecesi, yani bir gün evvelki 23 Aralık gecesi, ev sahibi Hasan Yusuf
Gudum, karısı Feride Hasan Gudum, Meriç’li (eski ismi Mora) Ayşe (Cankan),
kucağında iki yaşındaki kızı Işıl (Cankan) ve Ayşe hanımın kız kardeşi Növber
İbrahimoğlu daha güvenli olduğu düşüncesi ile Kıbrıs Türk Alayında görevli Tabip
Binbaşı (Em. TuğGn) Nihat İlhan ile eşi Mürüvet hanımın evine sığınmışlardı.
EOKA milisleri ve Yunan Subaylarının komutasındaki küçük bir Rum birlik ise
evin 120 m. kuzeyindeki Severis un fabrikasına mevzilenmiş, fabrikanın en üst katına
da kum torbalarından yüzü Türk bölgesine dönük küçük bir korugan yaparak içine 1
adet A4 tipi makineli tüfek yerleştirmişti. A4 tipi makineli tüfek binanın damına,
ellerinde 1959 yapımı CZ vz.52/57 tipi otomatik tüfek, 1936/57 yapımı M1 Garand tipi
yarı otomatik tüfek ve Stengun makineli tabanca olan Rum çetecilere, masum Türk
evlerine yaptıkları saldırılarda atış desteği vermek ve düşman ateşinden korumak
amacı ile kurulmuştu.
Hasan Yusuf Gudum dışarıda durup bir nevi gözcülük yaparken, Mürüvet hanım
da çocuklarını pijamalarını giydirmiş, kahvaltı türü bir şeyler yedirmiş ve onları
yatırmaya hazırlanıyordu. Evdeki komşu hanımlar ise hep birlikte yiyecek bir şeyler
hazırlayıp masaya oturmuşlardı.
Evin batı tarafından geçen Kanlıdere’nin diğer kıyısından silah sesleri
duyulmaya başladığı vakit Hasan Bey büyük bir telaşla içeri girmiş ve “Rumlar bizi
basıyor” diyerek heyecanlı bir şekilde bağırarak evdekileri uyarmıştı.
Çok geçmeden Kanlı Dere tarafından eve kurşun yağmaya başladı. Kurşunlar
yağmur gibi geliyordu. Mutfağın önündeki yemek odasının tehlikeli olduğunu ve eve
pencerelerden giren kurşunlardan kendilerini koruyamayacağını hisseden masum ve
savunmasız dokuz insan, elektrikleri kapattılar ve evin güvenli olduğunu düşündükleri
yerlerine saklanmak çabası içine girdiler.
Dr. İlhan’ın eşi Mürüvet Hanım, eşi kendisine “Eğer ateş olursa duvardan
duvara geçecek kurşunlara hedef olmazsınız, banyo sizi korur” dediği için hemen
daha 6 aylık olan Hakan’ı kucaklar, 6 yaşındaki Murat ile 4 yaşındaki Kutsi’yi de
ellerinden sıkı sıkı tutarak evin sol arka köşesinde yer alan banyoya doğru koşar.
Arkasından Növber hanım ve kucağında kızı Işıl’ı sıkı sıkı tutan Ayşe hanım ve
Hasan dede, hep birlikte banyoya girerler ve saklanmaya çalışırlar. Kalın taş
duvarları ve küçük de bir penceresi olan banyo gerçekten de iyi bir korugan gibidir.
Üzerinde gri bir palto olan Mürüvet hanım, çizgili pijamalarını giymiş olan
çocuklarını kucaklar ve hep birlikte banyo küvetinin içine uzanarak pencerelerden
giren mermilerden kendilerini korumaya çalışır. Ayşe hanım, kucağında kızı Işıl ile
sağ köşeye, lavabonun sağ tarafına çömelir. Növber hanım ise kapıyı eli ile sıkı
sıkıya kapatabilmek için kapının hemen yanına sağ tarafa oturur.

Ev sahibi Hasan Efendi eşi Feride Nine'yi tuvalete kapının arkasına saklar ve
banyoya gelerek lavabonun sol tarafına büzüşür.
Kumsal bölgesinde yıllarca Türklere kapı komşuluğu yapan Ermeniler, bölgenin
savunmadan yoksun olduğunu telsizle Rumlara bildirdikten sonra, Akritas Planı,
Genel Harekat Planı bölümü, Birinci Kesim (Ayios Pavlos, Ayios Demetios bölgeleri)
bölge komutanı “Terezepilos” kod adlı Yunan subayının komutasında sayıları 150
olan EOKA’cı milisler, Severis Un Fabrikası’ndaki makineli tüfeğin koruması altında
önce içinde su seviyesi az olan Kanlıdere’yi yürüyerek geçmişler ve sonra da Akritas
Planında belirtildiği şekilde bölgelere dağılmışlardı.
Mehmet Akif caddesi, Mürüvet İlhan Sokak (eski ismi İrfan Bey sokak), Murat
İlhan sokak ve Gültekin Şengör sokak, Kıbrıs ordusunda teğmen olan (Emekli
Binbaşı) Savvas Selis ve Thisoas kod adlı EOKA'cının komutasındaki ekibin görev
alanı olarak belirlenmişti.
Savvas Selis’in grubu, “Enosis” naraları atarak ateş açmaya başlar ve İrfan Bey
sokağı tarafından Türk bölgesine saldırıya geçerler. Severis Un fabrikası üzerindeki
makineli tüfeğin koruması altında evlere önce uzaktan ateş ederler. Özellikle de
köşedeki beyaz tek katlı evin kuzeye bakan, kapının hemen yanındaki odasının
pencerelerini ateş yağmuruna tutarlar, olmaya ki eve yaklaşırken o odada olan birisi
kendilerine ateş edip vurabilir düşüncesi ile. Üç kişi yolun solundaki eve doğru
yönelirken, beş kişi de sağ köşedeki beyaz tek katlı binaya yönelir. Ermenilerden
gelen bilgiye göre bu binada Türk Alayında görevli bir Türk subayı, eşi ve üç çocuğu
yaşamaktadır. Bu aile yok edilmelidir ki, Rumların, Kıbrıslı Türklerden ve Türkiye’den
korkmadıkları dünyaya gösterilsin.
Beyaz evden kendilerine karşı ateş açılmayınca daha da cesaretlenen Rum
caniler, giriş kapısının önüne gelip kilidine ateş ederler ve sonra da tekmelere kapıyı
kırarak içeri girerler.
Ellerinde otomatik tüfek tutan iki cani, “Taksim istersiniz ha!” diye bağırarak her
tarafa gelişi güzel ateş eder ve soldaki odaya çabucak göz attıktan sonra ileri
seğirterek, önlerindeki kapıdan hole geçip soldaki yatak odasına yönelirler ve tekrar
ateş etmeye başlarlar. İçlerindeki hınç önlerine çıkan her tür canlıyı öldürmelerini
emrediyordu. Bu odada işleri bitince hızla önlerindeki ara kapıdan geçip, mutfağın
önündeki hole gelirler ve soldaki ikinci yatak odasına da ateş ederler. Yataklara,
yatak altlarına ve dolaplara.
Arkadaki grup da önce sağdaki misafir odasına dalar, sonra da ateş ederek
mutfağa geçer.
Ufacık banyo odasının içine sığınan masum ve savunmasız Türkler ise
birbirlerine sarılmış Rumların kendilerini bulmaması için dualar ediyorlardı. Küvetin
içinde Mürüvet hanım, üç çocuğuna sıkı sıkı sarılmış, bedenini siper etmişti. Ayşe
hanım kızı Işıl’ı kolları ile sarmalamış, sırtını köşeye dayamış, lavabo ile köşe arasına
sokulmuştu, Növber hanım, kapının açılmasına mani olabilmek için kapının dibine
çökmüştü. Hasan dede de, o küçücük banyonun içinde, lavabonun sağ tarafı ile
küvetin arasına büzüşmüştü. Nefes bile almıyorlardı. Sadece Allah’a dua ediyorlardı.
Evin sol tarafındaki odaları boş bulan iki Rum cani, evin arka sol tarafındaki
kapıları sıkı sıkıya kapalı olan banyo ve tuvalete yönelirler ve “Enosis” çığlıkları
altında tüm mermilerini kontrplak kapıların üzerinden içeriye boşaltırlar.

Kapıyı eli ile sıkı sıkı kapalı tutmaya çalışan Növber hanım, elinden kötü bir yara
alır ve yana kaykılarak kapının önüne yığılır. Kapının tam karşısında yer alan banyo
küvetinin içindeki Mürüvet hanım ve üç çocuğu ise küvetin içine yığılırlar. Kapıyı
kırarcasına açmaya çalışan Rumlar, Növber hanımın kapının önüne yığılması nedeni
ile kapıyı birazcık aralayabilirler ve o aralıktan sağa ve öne doğru tekrar ateş ederler.
Vefakar anne ve çocukları o anda şehit olurlar. Etraf bir anda kan gölüne döndüğü
için Rum caniler hepsini öldürdüklerini sanarak hemen yan taraftaki tuvalete
yönelirler. Kapıyı açamazlar ama kontrplak kapıdan içeriye onlarca mermi sıkarlar.
Kapının arkasına saklanmış olan Feride nine başına isabet eden kursunlar nedeni ile
anında şehit olur ve yere yıkılır.
İçerdekilerin öldüğüne inanan iki cani geri çekilir ve diğer üç cani de banyo
kapısının önüne gelip sıra ile aralıktan içeriye ateş ederler. Acımasızca silahsız,
korumasız ve masum insanlara ateş eden Rumların silahından çıkan kurşunlardan
birisi, önce kızı Işıl’ın dizini parçalar sonra da Ayşe hanımın bir bacağından girip diğer
bacağından çıkar. Ayşe hanımın ayağında büyük bir yara açılır.
Feride nine ile banyoya çocukları ile saklanan Mürüvet hanım ve çocukları şehit
olurken, Hasan Yusuf Gudum ile birlikte Ayşe hanım, kucağındaki kızı Işıl ve Növber
hanım ağır yaralanırlar.
Eve kimlerin ya da kaç kişinin girdiğini tam olarak bilen yok. Baskın sırasında
CZ vz.52/57 tipi otomatik tüfek ile 15 el, Stengun otomatik tabanca ile 12 el ve
1936/57 yapımı M1 Garand tipi yarı otomatik tüfek ile de 6 olmak üzere toplam 33 el
ateş edildiği, şehitlerin vücutlarındaki yaralardan ve duvarlarda hala yeri belli olan
kurşunların izlerden anlaşılmaktadır. Bilahare incelenen kovanlar, iğnenin vuruş
yerlerindeki farklılıklarından dolayı olayda 5 ayrı silahın kullanıldığını göstermektedir.
Kovanlar bilahare Albay (Major) Meysi tarafından eve ilk giren (GAÜ Kurucular Kurulu
Bşk) Memduh Erdal’dan alınmış ve kayda geçirilmiştir.
24 Aralık gecesi Lefkoşa’nın batı mahallesi Kumsal’a yapılan baskın arkasında,
Yunan Alayı’na mensup subayların ve askerlerin de katliama bilfiil katıldıklarını
belgeleyen kanıtlar bıraktı. Saldırganların geri çekilirken terk ettikleri malzeme
arasında, özellikle de Severis Un Fabrikası damında, Yunan subay şapkaları, Yunan
ordusuna ait çelik başlıklar ve NATO’ya ait bazuka mermileri ile mermi kovanları
vardı.
Kumsal bölgesinde yıllarca Türklere kapı komşuluğu yapan Ermenilerin
bölgenin savunmadan yoksun olduğunu telsizle Rumlara bildirdikleri, daha sonra
TMT tarafından belirlenmesi nedeni ile Kumsal, Köşklüçiftlik ve Arabahmet
bölgelerinde oturan Ermeniler, bu hainliklerinin ortaya çıkmasından sonra evlerini terk
etmek ve Rum bölgesine kaçmak zorunda kaldılar.
Rum çeteciler, Kumsal bölgesinden çekilirken, kadın, erkek, yaşlı ve çocuk
ayırımı yapmaksızın yüzlerce Türkü de dipçik darbeleriyle önlerine katıp götürdüler.
Kaçırılan Türklerin bir bölümü kurşuna dizildi.
Rumca gazetelerde son zamanlarda çıkan itiraflara göre, beraberinde erkek,
kadın-çocuk ve yaşlı yaklaşık 200 Kıbrıslı Türk esir getiren EOKA’cı Tasos Marku,
operasyonu fiilen idare eden Rum Bakan’a telefon eder ve ne yapması gerektiğini

sorar. Eli silah tutabilecek erkeklerin öldürülmesi talimatını verir kendisine telefonun
öbür ucundaki Rum Bakan.
Akritas Planının mimarlarından o dönemde Bakan olan sadece Yorgadjis ve
Papadopulos’dur. İtiraflar, Yorgadjis’in öldürülmesinden çok seneler sonra
yapıldığından, emri veren Bakanın Yorgadjis olması durumunda, dile getirilmesi
sorun yaratmaz, konuşanı sıkıntıya sokmazdı. Geriye “Kumsal Katliamı”nın
mimarının Papadopulos olduğu varsayımı kalmaktadır.
Katliamdan sonra eve ilk giren kişi ise 25 Aralık 1963 Çarşamba günü öğleden
sonra Severis Un fabrikasından açılan makineli tüfek ateşine rağmen eve ulaşmayı
başaran, TMT’nin o dönem en gözü pek kişilerinden olan Memduh Erdal ve fotoğrafçı
Mustafa Mehmet Özünlü olur. Resimleri Memduh Erdal çeker.
Severis Un fabrikasındaki Rum makineli tüfek yuvası da ertesi gün, 26 Aralık
1963, Perşembe günü, Kıbrıs Türk Alayı’ndan gelen küçük bir ekip tarafından
susturulur ve fabrika Türklerin eline geçer. Aynı gün Türk jetleri Lefkoşa üzerinde
alçaktan uçarak Makarios’a ihtar verirler.
Not: Bu yazıda anlatılan “Kumsal Katliamı”nda geçen olayların derlemesi, SAMTAY
VAKFI arşivindeki belgelerin ve o günü yaşayan kişilerin anılarının, Prof. Dr. Ata
ATUN tarafından derinlemesine incelenip, kronolojik olarak sıralanması ile
yapılmıştır.

Prof. Dr. (İnş Müh), Doç. Dr. (UA. İliş.) Ata ATUN
Akademisyen