Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof.Dr.Mustafa Özdoğan Covid-19 aşısı 3. doz hakkında merak edilen konuda önerilerde bulunarak ''neden Yapılamalı ? konusunda açıklamada bulundu.
Prof.Dr.Mustafa Özdoğan açıklamasında  
   Dünya genelinde vatandaşlarına ulusal bir sağlık politikası ile 3. doz Covid-19 aşısını yapmaya başlayan ilk ülke olduk. Bu oldukça umut verici ve önemli bir gelişme. 1 Temmuz 2021 itibarı ile 50 yaş üstü tüm bireyler ve sağlık çalışanları 3. doz aşıya erişebilecek. Bu gelişme beraberinde birçok soruyu getirdi. Bu konudaki açıklamamda  üçüncü doz Covid-19 aşısı hakkında sorulara cevap bulacaksınız.  diyerek bilgi verdi.
 Özdağan : 2019 yılında başlayarak kısa sürede dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüsün (SARS-CoV-2) sebep olduğu Covid-19 hastalığına karşı tedavi ve korunma konusundaki bilgi eksikliğinden kaynaklı zor dönemler yaşadık. Bu süreçte, Covid-19 hastalığının vücutta yarattı tahribatlar ve bunların tedavi edilmesi üzerine yürütülen araştırmaların yanı sıra bir yandan da yayılmayı önlemek adına aşı çalışmaları başlatıldı. Nihayet onay alan ve uygulamaya konan aşı seçeneklerine ulaşma imkanına eriştik.
Ülkemizde de aşılama çalışmaları tüm hızı ile devam ediyor. Birinci doz aşılanan kişi sayısı neredeyse 35 milyona ulaşmışken, ikinci doz aşı olanların sayısı 15 milyonu geçmiş durumda. Ancak sürekli mutasyona uğrayan koronavirüs karşısında mevcut aşıların etkinliği akıllarda soru işaretleri bırakmaya devam ediyor. Sağlık Bakanlığınca yapılan yeni açıklamada 3. doz aşılama programının başlatıldığı ve iki aşılamanın arasındaki zaman diliminin 4 haftaya indirildiği duyuruldu.

Üçüncü doz aşıya ne kadar ihtiyacımız var?

Covid-19 aşısının 3. dozunun yapılması, özellikle ülkemizde ilk yapılan aşılar Çin'in Sinovac aşısı olduğu için oldukça önemli. Çünkü, Sinovac aşısının, koronavirüse karşı daha zayıf bir bağışıklık sistemi yanıtı olduşturduğu biliniyor.
Hepatit aşısı gibi bazı aşılar ömür boyu etkilidir. Çocuk felci veya tetanoz gibi aşılarda ise düzenli aralıklar ile takviye dozlara ihtiyaç duyulur. Grip de ise kış mevsiminde baskın olacağı tahmin edilen dört virüs suşundan son üçüne karşı korumanın sağlanması için her sonbaharda aşı geliştirilir.
Varyant, virüsün genel kimliğini değiştirmeyen mutasyonlardır. Suş, virüsü başka bir kimliğe sokan mutasyonlardır. Yani, bu olursa her şey başa döner. Virüsteki her nükleotid değişikliği onun farklılaşması demek değildir. SARS-CoV-2’deki genetik değişimler sonucu oluşan Delta adlı formunu hem varyant hem suş olarak adlandıranlar olmakla birlikte, ağırlıklı olarak varyant denmektedir.
Covid-19 hastalığı o kadar kısa bir süredir bizimle ki enfeksiyondan ve aşıdan sonra bağışıklığımızın ne kadar sürdüğünü hala bilemiyoruz. Grip aşılarında olduğu gibi, kış dalgalanmalarına ve yeni varyantlara karşı korunmak için her yıl Covid aşısının güçlendirici dozlarına ihtiyacımız olacak gibi görünüyor. Bu sebepten, üçüncü doz aşının koronavirüse karşı daha iyi koruyup korumayacağına ilişkin soru işaretlerinin giderilmesi için ve ayrıca farklı aşıların birlikte kullanılmasında ne gibi etkilerin olacağına ilişkin araştırmalar başlatıldı.
Yapılan araştırmalar BioNTech aşısının en az 12 ay koruma sağlayabileceğini düşündürüyor. Öyle ki, çift doz BioNTech aşısı sonrası, antikor seviyesi 3. ayda pik yapıyor ve sonra biraz azalarak 12 aya kadar sabit kalıyor. Tabi bu durum kişiden kişiye, kişinin yaşına, ek hastalıklarına ve kullandığı ilaçlara göre farklılık gösterebilir.
Daha önce enfeksiyon geçiren kişilerde, antikor yanıtı 1 yıla kadar devam ediyor
Haziran 2021'de Nature’da yayımlanan bir çalışmanın sonuçlarına göre, daha önce Covid-19 geçiren kişilerde, SARS-CoV2’ye karşı gelişen antikor yanıtın en az 1 sene devam ettiği gösterildi. Ayrıca bu kişiler içinden sonradan mRNA aşısı olanlarda antikor yanıtının (endişe verici varyantlara karşı olan humoral bağışık yanıt dahil) ciddi anlamda güçlendiği tespit edildi. Yani bu çalışmaya göre en güçlü bağışıklık yanıtı, enfeksiyon geçirip üzerine aşı olan kişilerde.
3. (güçlendirici) doz çalışmaları
8-16 hafta arayla ilk iki dozunu alan 75 katılımcı üzerinde yürütülen güçlendirici (üçüncü) doz çalışmasının ön raporunda, üçüncü dozdan 28 gün sonra antikor seviyelerinin ikinci dozdan 28 gün sonrasına göre önemli ölçüde arttığı bildirildi. İkinci dozdan sonra antikor seviyesi 1792 tIgG EU iken üçüncü dozdan sonra 3746 tIgG EU idi.
3. doz sonrası varyantlara karşı etkinlik artıyor
Ayrıca beta varyantına bağlanan antikor titrelerinin üçüncü dozdan sonra önemli ölçüde arttığı ve güçlendirici dozu takiben nötralize edici antikor titrelerinin alfa, beta ve delta varyantlarına karşı ikinci dozdan sonrakine göre daha yüksek olduğunu bulundu. Birleşik Krallık’ta kıştan önce zayıf kişilerin sonbaharda güçlendirici dozlarının yapılmasının planlandığı duyuruldu. Ülkemizde de 50 yaş üstü kişilerin ve sağlık çalışanlarının güçlendirici doz aşılamanın başlatıldığı henüz duyuruldu.
Güçlendirici doza yönelik bir başka çalışma da solid organ transplantasyonu (nakli) geçiren ve doku uyumluluğu için immünosupresif (bağışıklık baskılayıcı) ilaçlar alan kişiler üzerinde yapıldı. 658 hastanın dahil edildiği çalışmada iki doz mRNA aşısı almalarına rağmen katılımcıların %46’sı antikor yanıtı geliştirmedi. Çalışmada iki doz mRNA aşısı alan kişilerin üçüncü doz olara mRNA (Pfizer-BioNTech) veya adenovirüs (AstraZeneca) aşısı olmaları değerlendirildi. Üçüncü dozdan sonra antikor yanıt, bağışıklık sistemi ilaçla baskılanmış organ nakli alıcılarında %70'lere çıktı.
Farklı aşıların ardışık uygulanması bir avantaj mı?
İspanya’da yürütülen bir araştırmada, hem Oxford-AstraZeneca hem de Pfizer-BioNTech Covid-19 aşılarının insanlarda SARS-CoV-2 virüsüne karşı güçlü bir bağışık yanıtı ürettiğini sundu. Birkaç Avrupa ülkesi, AstraZeneca’nın ilk dozundan sonra ikinci bir doz olarak başka bir Covid-19 aşısı seçeneğini kesinlikle önermiyordu. Ancak araştırmacılar, karışım Covid-19 aşılama rejimlerinin tek bir aşı türünün iki dozundan daha güçlü ve sağlam bir bağışıklık yanıtını tetikleyeceğini ve çeşitli aşıların, koronavirüs dalgasına karşı karşıya kalan ülkeler için bağışıklandırma çabalarını basitleştireceğini umut ediyor.
Bu nedenle 2 doz Sinovac sonrası BioNTech tercihinin de daha güçlü bir bağışıklık yanıt oluşturabileceği öngörülmektedir.
İspanya, Barselona Vall d’Hebron Üniversite Hastanesinde yapılan çalışmaya ilk doz olarak AstraZeneca aşısı olan 663 kişi katıldı. Katılımcıların üçte ikisine ilk dozlarından 8 hafta sonra New York merkezli Pfizer ve Mainz merkezli BioNTech tarafından üretilen mRNA aşısı yapıldı. Çalışmada yer alan araştırmacılardan Magdalena Campins, Pfizer-BioNTech destek dozunun, Oxford-AstraZeneca doz alan katılımcıların bağışıklık sistemlerini dürtüyor gibi göründüğünü bildirdi. Bu ikinci dozdan sonra, katılımcılar öncekinden çok daha yüksek düzeyde antikorlar üretmeye başladılar ve bu antikorlar laboratuvar testlerinde SARS-CoV-2’yi tanıyıp etkisiz hale getiriyor. Güçlendirici aşı almayan kontrol katılımcıları, antikor seviyelerinde herhangi bir değişiklik yaşamadı. Bu, tam olarak araştırmacıların aşıları karıştırmaktan umut ettikleri ve bekledikleri şeydir.
Kanser hastaları 3. doz aşıyı ne zaman olmalı?
Aktif kanser tedavisi alan hastaların Covid-19 aşısını ne zaman yaptırması gerektiği ile ilgili net bir sınırlama bulunmamaktadır; bu nedenle ortak öneri, fırsat buldukları ilk zaman olmalıdır. Bununla birlikte kemoterapi alan hastalar, kemoterapi sonrası da birkaç günlük yan etkiler yaşayabilecekleri için, kemoterapiden 1 hafta sonra aşı yaptırmayı tercih edebilirler. Diğer özel durumlar, örneğin beyaz kan düşüklüğü (lökopeni, nötropeni) döneminde aşı yaptırma gibi konuları onkoloğunuza birebir danışmalısınız.
Kanser tedavisi tamamlanan hastalar ise, fırsat buldukları ilk zamanda 3. doz aşılarını yaptırmalıdır.
Yan etki kaygısı
Aynı iki aşının kombinasyonlarını analiz eden Birleşik Krallık’ta yürütülen bir çalışmada, karışım gruplarındaki kişilerin, aynı aşıdan iki doz alan kişilere göre daha yüksek oranda ateş gibi aşı ile ilişkili yan etkiler yaşadığını gösterdi. İspanya’daki çalışmada ise hafif yan etkiler yaygın ve standart Covid-19 aşı rejimlerinde görülenler ile benzerdi.

• İlgili konu: Biontech aşısı sonrası kol ve baş ağrısı – Yan etkiler neden olur ve tedavisi